HET BETWISTE LAND
klimaatverandering, voedselonzekerheid, migratie en ontworteling
Een congres van de Werkgemeenschap Landschapsonderzoek (WLO)
in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur (NVTL)
Verslag van het congres ‘Het Betwiste land’
Donderdag 6 oktober 2016 – De Gelderland Fabriek in Culemborg
Inloop om 9.00 uur met koffie en thee.
Officiële start 9.30 uur.
Afsluiting 17.00 uur met levende muziek en borrel.
Wat heeft LANDSCHAP met de thema’s klimaatverandering, voedselonzekerheid, migratie en ontworteling te maken?
Ieder landschap is het resultaat van onderhandelingen over tegenstrijdige belangen. Grootschalige, omvangrijke menselijke migratie is vaak het gevolg van maatschappelijke conflicten, onrust, oorlog, besmettelijke ziekten of klimaatverandering en heeft zich de laatste duizenden jaren diverse malen voorgedaan. Welke bijdrage kan landschapsontwikkeling leveren aan het voorkomen of beperken van conflicten? De initiatiefnemers tot dit symposium menen dat de huidige migratiestromen naar Europa zo omvangrijk zijn dat ze zowel in de vertreklanden als in de ontvangende landen onderwerp moeten zijn van wetenschappelijke studie.
De vier in de titel genoemde maatschappelijke thema’s onderstrepen dat de vormgeving, inrichting , gebruik en beheer van het landschap een zaak is die permanente aandacht vraagt. Een goed vormgegeven landschap kan leiden tot breed gedragen oplossingen voor nieuwe interacties of nieuwe gebruiksvormen. Immers, een landschap zonder mensen die zich ermee verbonden voelen is geen levend landschap, en kan aanleiding zijn tot gevoelens van ontworteling of zelfs conflict. Een duurzaam en veerkrachtig landschap vraagt om het delen van waarnemingen en verhalen, om dialoog over toekomstbeelden, om gezamenlijke plannen en ontwerpen, en om betrokkenheid bij inrichting, gebruik en beheer. Tijdens het Congres Het betwiste land reflecteren we op de genoemde vier thema’s en hoe deze aanleiding kunnen zijn tot onderzoek, inrichting en gebruik van het landschap.
Vier thema’s
Klimaatverandering: temperatuur- en neerslagpatronen veranderen, planten en diersoorten verleggen hun arealen, landschappen krijgen nieuwe invullingen.
- conflict: over grenzen en overschrijdingen, verlaten landbouwgronden, watertekort en wateroverlast, draagvermogen van de landschapssystemen, preventie en adaptatie
- dialoog-opties: ecosysteem- en landschapsdiensten, nieuwe wildernissen, building-with-nature, watermanagement
Voedselonzekerheid: voedselproductie is regionaal verschillend, steeds meer losgekoppeld van een directe consument-producentrelatie en daarmee van herkenbare landschappen.
- conflict: over voedsel, uitputting van grondstoffen, technologieafhankelijkheid, schaalvergroting en leegloop van landschappen
- dialoog-opties: kringloopsystemen, slimme klimaatbestendige landbouw, gemeenschapslandbouw
Migratie: migratie naar Europa wordt in sommige gevallen versterkt door veranderingen in de dynamiek in natuurlijke systemen als gevolg van klimaatverandering.
- conflict: over extern veroorzaakte verplaatsingen, huisvesting, werkgelegenheid
- dialoog-opties: gemeenschapsvorming, uitwisseling van beelden over landschapsbeleving en beheertradities , bijdragen aan beheer van nieuwe landschappen
Ontworteling: mensen die zich niet thuis voelen in het landschap waar ze verblijven kunnen vervreemd raken van de maatschappij waarvan het landschap de spiegel is. Ze verliezen betrokkenheid en invloed over hun omgeving.
- conflict: over waardering van landschappen, identificering met en eigenaarschap van het landschap
- dialoog-opties: naoberschap, place-making, opvang, inzet van vrijwilligers, stadslandbouw, co-creatie, lokale betrokkenheid
Voor al deze aspecten kan landschapsonderzoek, -planning en –ontwikkeling bijdragen leveren aan gedeelde oplossingen.
Opzet van het congres
Het congres HET BETWISTE LAND heeft een interactief karakter en staat open voor iedereen die zich betrokken voelt bij onderzoek, ontwerp en planning van het landschap, maximaal 150 deelnemers. Het product van het congres is een actiegerichte, gezamenlijke uitvoeringsagenda.
De migratiegezant, Bram van Ojik, geeft de aftrap en neemt ons mee in de problematiek en de opgaven waarin landschappers een bijdrage kunnen leveren. Vier gerenommeerde sprekers zullen in de ochtend de vier thema’s inleiden. Een korte excursie over het terrein van de Gelderlandfabriek geeft een voorbeeld van een geslaagd gebiedsproces. Na de lunch volgen werksessies in groepen met verschillende werkvormen.
Het congres wordt afgesloten met een slotbeschouwing door de scheidend voorzitter van de WLO, Matthijs Schouten.
De wetenschappelijke tijdschriften LANDSCHAP en resp. DE BLAUWE KAMER zullen verslag doen van de resultaten van het congres.
Programma en sprekers
Ochtend
Ontvangst vanaf 9.00 met koffie en thee
9.30-9.50: Opening en welkomstwoord door de voorzitters van de NVTL Jelle Bennema, wnd, en van de WLO, Nel Sangers.
9.50-12.30: Inleidingen
- Key-note speech door Bram van Ojik, Migratiegezant bij MIN BUZA
- Klimaatverandering: Prof. Dr. Rik Leemans, WUR
- Voedselonzekerheid: Dr. Henk Breman, AgroBioAfrica
11.00-11.30: Pauze
- Migratie: Prof. Dr. Ir. Georg Frerks, RUU
- Ontworteling: Prof. Ir. Adriaan Geuze, WUR
12.30-13.30: Lunchprogramma: excursies, lunch
Middaggedeelte
13.30-14.30:
- Peptalk: Drs. Willem Ferwerda, Commonland
- Peptalk: Ir. Robert Kruijt, RRog stedenbouw en landschap
- Peptalk: Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Irene van Lippe-Biesterfeld , Stichting NatuurCollege
14.30-15.00: Pauze
15.00-16.15: Workshops (parallel): ontwikkeling van handelingsperspectieven
- Samenhangen tussen de vier thema’s (grote zaal). Facilitatoren: Arnold Bregt, Bas Pedroli.
- Ontwerpopgaven (atelier). Facilitatoren: Paul Roncken, Maaike Bos en Ingrid Duchhart.
- Menselijke en ethische aspecten (kleine zaal 1 ). Facilitatoren: Hein van Holsteijn, Lian Kasper.
- Geboortegrond en bestaansgrond. Zaal volgt. Facilitatoren: Renee Zijlstra, Jos Verheul.
- Gezamenlijke onderzoeksprogrammering, leerstoelgroep (kleine zaal 3). Facilitatoren: Jos Dekker, Rob Jongman.
- Beleidsopgaven (kleine zaal 2). Facilitatoren: Niek Hazendonk, Jan van Rheenen.
16.15-17.00: Conclusies en Actieagenda: wrap-up door de dagvoorzitter, Nel Sangers. Integratie van de opbrengsten van de dag. Handelingsperspectieven voor onderzoek en beleid. Naar een gezamenlijke uitvoeringsagenda.
Dank aan Matthijs Schouten als WLO voorzitter door de huidige WLO voorzitter, Nel Sangers.
Matthijs Schouten: terugblik op WLO jaren en ontwikkelingen.
Vanaf 17.00: Levende muziek & Borrel
Organisatie
Organisatie door WLO en NVLT.
Wetenschappelijk comité:
- Prof Dr. Mathijs Schouten
- Prof Dr. Arnold Bregt
- Ir. Niek Hazendonk
- Dr. Bas Pedroli
- Ir. Paul Roncken
- Ir. Maaike Bos
- Dr. Jos Dekker
- Drs. Sander van Opstal, secr.
Organisatiecomite:
- Nel Sangers, WLO, voorzitter
- Drs. Sander van Opstal, WLO, secr.
- Ir. Lian Kasper, WLO, secretariaat & communicatie
- Ir. Niek Hazendonk, techniek
- Dr. Ir. Hein van Holsteijn
- Drs. Moniek Nooren, financiën
Ondersteund door Peter Wijnhof en Selinda Stompe, secretariaat NVTL
Mede mogelijk gemaakt door:
Meer informatie
Adres: de Gelderlandfabriek, Stationsweg 7, 4101 NG Culemborg
telefoon +31(0) 345 227227
De voormalige Gelderlandfabriek is direct naast het NS Station Culemborg gelegen.
Website: www.landschap.nl, tabblad “hetbetwisteland”
Informatie en contact: Sander van Opstal, sandervanopstal@hetnet.nl 06-54215466
Secretariaat en communicatie: Lian Kasper, lian_kasper@hotmail.com
PwP’s en achtergrondinformatie aangeleverd door de sprekers
Klimaatverandering: Prof. Dr. Rik Leemans, WUR
leemans-on-climate-change-6-10-2016
cosust-s-16-00059-leemans-vellinga
Voedselonzekerheid: Dr. Henk Breman, AgroBioAfrica
henkbremanvoedselonzekerheid-in-de-sahel
henkbreman-collaboration-nord-sud-sahelienne
henk-breman-samenvatting-bijdrage-aan-het-betwiste-land
henkbreman-jeter-un-pont-entre-les-approches-agro-ecologiques-et-des-technologies-conventionnelles
Migratie: Prof. Dr. Ir. Georg Frerks, RUU
georgfrerk-engel-2014-flood-disaster-subcultures-in-the-nl
Ontworteling: Prof. Ir. Adriaan Geuze, WUR
Drs. Willem Ferwerda, Commonland
https://www.youtube.com/watch?v=c0oJtuljYRo
Ir. Robert Kruijt, RRog stedenbouw en landschap
https://www.archined.nl>tag>archiprix
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Irene van Lippe-Biesterfeld , Stichting NatuurCollege